Een van de oudste naaldbossen en cultuurbos: het Mastbos 

 

BREDA - Prins Maurits heeft in 1621 de opdracht gegeven tot uitbreiding van het Mastbos. Dit betekende dat het Mastbos dus al daarvoor aanwezig was. Dat klopt, daar graaf Hendrik III van Nassau vanaf 1515 het bos heeft laten aanleggen. Hiervoor is zaaigoed uit Duitsland gebruikt. Voor de aanleg van het bos was het gebied een heideveld met een aantal kleinere eikenbossen.  

Vierkant van Maurits 
Vele gebieden in de omgeving en in die tijd bestonden uit uitgestrekte heidevelden, zoals het gebied rond de gemeente Gilze en Rijen. Dit is onder meer te lezen in het boek ‘Verdwenen tentenstad op de hei’ van Drs. Kees van der Heijden.
De naam ‘Mastbos’ is afkomstig van de vele grote dennen, die ook ‘mastbomen’ werden genoemd. Dit kwam onder meer door het gebruik van de bomen, daar ze vaak als mast van boten werden gebruikt en daar werden ze speciaal voor geplant in die tijd. Het bos heeft veel hout aangeleverd voor de bouw van het Kasteel van Breda en de Spaanse vloot. Later werden de mastbomen ook gebruikt voor de schepen van de VOC. Daarnaast hebben de Heren van Breda hun jachtgebied gehad in het Mastbos.   

Het bos ligt aan de rand van Breda en was bij de eerste aanleg zo’n 3 kilometer lang en 750 meter breed. Prins Maurits kwam met het plan om het Mastbos meer planmatig te beheren. Hiervoor heeft hij werknemers / landmeters de opdracht gegeven om alles in kaart te  brengen. Daarna is een jachtgebied aangelegd met omheining. 
De uitbreiding van het Mastbos door prins Maurits in 1621 bracht mee dat er een plan ontwikkeld werd, wat later als ‘Het Vierkant van Maurits’ bekend is geworden. Het vierkant is typisch voorzien van brede lanen met bomen, wallen en sloten.

Op verschillende sites is te lezen dat het Mastbos één van de alleroudste naaldbossen van Nederland is en na de Wouwse plantage het oudste cultuurbos. De 4 zijden van ‘Het Vierkant van Maurits’ bedroegen ongeveer 1.300 meter. Hierdoor is een vierkant ontstaan van 173 hectare waarvoor verschillende eigenaren van (een deel van) de grond werden onteigend. In het huidige landschap is dit vierkant nog steeds herkenbaar aanwezig:           

 

• De westzijde is de Goordreef en was gericht op de kerktoren van Princenhage 
• De oostzijde was gericht naar Meerle en bestaat uit de Stouwdreef en Mastenlaan 
• De noordzijde steekt buiten het gebied waardoor de Overaseweg een haakse bocht maakt. Deze zijde was gericht op de oude kerk van Bavel 
• De zuidkant bestaat uit de oude postbaan en kende geen oriëntatiepunt 

(gegevens van Wikipedia) 

Het is volgens gegevens niet bekend hoe de lanen in het vierkant gepland zijn, daar de huidige lanen op een latere datum zijn aangelegd en op een willekeurige manier. Daarnaast is het vierkant tijdens het beleg door de Spanjaarden beschadigd geraakt. Ook wordt melding gemaakt dat de Bouvignedreef na 1625 evenwijdig aan de noordzijde is verlegd. In opdracht van Willem III is een orde opgesteld op het beplanten van de Baronie van Breda, wat een grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het bos.
Het bos heeft het niet makkelijk gehad, naast de bomenkap voor masten van schepen, werd in 1800 flinke delen van het bos verwoest door een grote storm en op donderdagavond 17 april 2014 is er een flinke brand geweest waardoor zo’n 8 hectare van het bos werd verwoest. Na de storm van 1800 is er een flinke herplanting geweest, waardoor het bos kon uitbreiden richting de Galderse Heide.    

Gemeld wordt dat het Mastbos nog steeds functioneert als een productiebos, waardoor naaldbomen en loofbomen zo nu en dan gekapt worden. Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Tevens wordt aangegeven dat de Grove Den, de Amerikaanse Eik en de Beuk te vinden zijn in het Mastbos. Staatsbosbeheer heeft een route door het vierkant en voor een deel volgt de route de begrenzing van het uitbreidingsplan. Volgens de beheerder ademt de route historie en rust uit.